5 principes voor een sterke veiligheidscultuur

7 minuten18/11/2025

Niet elk bedrijf kiest ervoor om zijn veiligheidscultuur bewust vorm te geven die verder gaat dan het naleven van de wettelijke verplichtingen. Door veiligheid echter holistisch te benaderen en iedereen erbij te betrekken, kunt u uw veiligheidscultuur omzetten in een motor voor bedrijfswaarde en duurzaamheid. Ons interview met Daniel Ramelsberger, hoofd Arbeidsveiligheid bij MAN Truck & Bus, biedt waardevolle tips voor het ontwikkelen van een positieve veiligheidscultuur.

Als het om veiligheid gaat, richten de meeste bedrijven zich alleen op naleving en retrospectieve indicatoren zoals de frequentie en ernst van ongevallen. Dat is begrijpelijk, want vooral voor grote organisaties is het al een enorme opgave om aan alle regels te voldoen.

Maar deze aanpak is niet zonder problemen. Zoals Daniel Ramelsberger van MAN Truck & Bus opmerkt, reduceert deze aanpak veiligheid tot een paar standaard KPI's die het vermogen van een bedrijf om echte vooruitgang te boeken beperken – en maakt het veiligheid tot een geïsoleerd onderwerp dat te veel leunt op het opstellen en opleggen van regels. Een recent artikel in Harvard Business Review concludeerde dat bedrijven betere duurzaamheid en bedrijfsprestaties kunnen bereiken wanneer veiligheid wordt gezien als een drijvende kracht achter bedrijfswaarden in plaats van voornamelijk als een kwestie van naleving.

Hier presenteren we vijf principes voor het ontwikkelen van een positieve, collaboratieve veiligheidscultuur – een cultuur die preventie vooropstelt, veilig gedrag stimuleert en de deur opent naar bredere voordelen voor het bedrijf en iedereen die er deel van uitmaakt.

We laten zien hoe deze principes in de praktijk worden gebracht bij MAN Truck & Bus, een bedrijf dat zijn veiligheidscultuur verandert via een speciale afdeling: Corporate Safety Solutions (CSS), onder leiding van Daniel Ramelsberger.

MAN Truck & Bus

MAN Truck & Bus is een van Europa's toonaangevende fabrikanten van bedrijfsvoertuigen en leveranciers van transportoplossingen met een jaarlijkse omzet van ongeveer € 14,8 miljard (2023). Het productportfolio omvat bestelwagens, vrachtwagens, bussen, diesel- en gasmotoren, evenals diensten op het gebied van personen- en vrachtvervoer. MAN Truck & Bus is een onderneming van TRATON SE en heeft wereldwijd ongeveer 33.000 mensen in dienst.

1. Stel een duidelijke visie op en ontwikkel de tools om deze te implementeren.

Om mensen te betrekken bij culturele verandering is een gedeelde visie nodig – een visie die specifiek en motiverend is en duidelijke voordelen belooft. Een op maat gemaakte set KPI's die meerdere dimensies van veiligheid weerspiegelen, kan helpen om vooruitgang te boeken en te volgen in de richting van de visie. Door een beperkt aantal relevante kerncijfers te kiezen die bruikbaar zijn en rekening houden met de realiteit van het bedrijf, kunnen de inspanningen worden gebundeld en wordt overbelasting van het personeel voorkomen.

Houd in gedachten dat deze indicatoren meer zijn dan alleen het vastleggen van cijfers: ze vormen de basis voor het begrijpen, bespreken en vormen van een geïndividualiseerde benadering van veiligheid in de hele organisatie, en helpen zo de mentaliteit van medewerkers te vormen.

CSS heeft zijn visie gekoppeld aan zijn Safety Performance Index (SPI), een intern ontwikkeld instrument dat compliance, preventie, gedrag en retrospectie omvat. Elk van deze vier subindexen is gekoppeld aan vijf indicatoren die kunnen worden geëvalueerd aan de hand van vier niveaus, geïnspireerd door de Bradley-curve. Niveau 1 weerspiegelt een puur reactieve veiligheidscultuur. Op niveau 4 is veiligheid vanzelfsprekend en let iedereen op zichzelf en op anderen.

Om de SPI te definiëren, legt Daniel uit dat CSS gezamenlijke workshops heeft georganiseerd om input te verzamelen van iedereen die bij MAN betrokken is bij veiligheid. Een dergelijke aanpak kan ervoor zorgen dat KPI's relevant zijn en breed gedragen worden binnen het bedrijf. Daniel merkt ook op dat het net zozeer om het ‘hoe’ gaat als om het ‘waarom’: “Instructies, inspecties, risicobeoordelingen – dit zijn bekende termen voor iedereen die betrokken is bij veiligheid op het werk. Maar als je mensen vraagt hoe een goede risicobeoordeling eruitziet, krijg je allerlei verschillende antwoorden. Met de SPI hebben we duidelijke definities en benchmarks opgesteld die iedereen begrijpt.”

Als geheel zal het bedrijf zijn visie realiseren door middel van twee overkoepelende doelstellingen: niveau 3 bereiken op de Safety Performance Index tegen 2025 en niveau 4 tegen 2030. Deze lange termijn is bewust gekozen: “Je kunt een cultuur niet in twee jaar veranderen”, zegt Daniel. “Dat kost tijd.”

2. Verander structuren om silo's te vervangen door samenwerking.

Wanneer veiligheid op het werk wordt gezien en beheerd als een toevoeging aan de dagelijkse bedrijfsvoering, is dat een probleem: cultuur is van nature collaboratief en silo's vormen een obstakel voor samenwerking. Bedrijven zullen moeite hebben om hun veiligheidscultuur te ontwikkelen als ze deze geïsoleerd houden in specifieke functies of afdelingen.

Wanneer veiligheid tastbaar door het hele bedrijf heen aanwezig is, van het management tot de werkvloer, voelt iedereen zich er verantwoordelijk voor. Dit maakt de weg vrij voor een cultuur waarin veiligheid een integraal en automatisch onderdeel is van ieders dagelijkse gedrag. Communicatie met meerdere belanghebbenden is een manier om deze structurele verandering te stimuleren.

Met het CSS-team heeft MAN een netwerk gecreëerd dat veiligheid meer zichtbaarheid en aandacht geeft. Senior leidinggevenden en ongeveer 60 veiligheidsexperts op de verschillende locaties nemen allemaal op een flexibele manier deel aan veiligheid. Cruciaal is dat het CSS-team over de nodige expertise beschikt om richtlijnen op te stellen voor alle veiligheidsexperts van het bedrijf. Binnen dit kader is elke locatie vrij om zijn eigen veiligheidsmaatregelen te ontwikkelen.

Om de veiligheidsexperts te ondersteunen bij hun werk, organiseert CSS coachingsessies waarin ze culturele kwesties kunnen bespreken, zoals hoe ze onveilig gedrag kunnen aanpakken en een veiligheidsmentaliteit in hun teams kunnen ontwikkelen. Voor het C-level organiseert CSS workshops die leiders een forum bieden om ervaringen uit te wisselen en veiligheidsdoelen voor het komende jaar vast te stellen. En, heel belangrijk, bijeenkomsten tussen het C-level en alle gezondheids- en veiligheidsexperts wereldwijd creëren een ruimte waar iedereen kan bijdragen en gehoord kan worden over veiligheidskwesties.

Deze aanpak heeft het gewenste effect: het creëert een gevoel van gemeenschap rond veiligheid. “We hebben nu allemaal veel nauwer contact met elkaar. Het is een veel hechter netwerk”, zegt Daniel.

3. Creëer een nieuwe mentaliteit en een gelijk speelveld

Het realiseren van culturele verandering houdt ook in dat de kijk op veiligheid moet veranderen. Dit kan worden bereikt door een omgeving te creëren waarin iedereen gelijkwaardig wordt betrokken bij veiligheid, begrijpt waarom de verandering plaatsvindt en ziet hoe hij of zij hieraan kan bijdragen.

Binnen het CSS-concept is een veiligheidsexpert een coach die samenwerkt, geen afstandelijke consultant. In plaats van alleen maar waarschuwingen te geven, algemene oplossingen voor te stellen en de beslissing aan de manager over te laten, worden de veiligheidsexperts van MAN aangemoedigd om zichzelf te zien als ondersteunende partners, deelnemers aan een dialoog en mensen die actief de veiligheid kunnen sturen.

De Safety Performance Index behandelt werknemers als experts in hun vakgebied: om de hoogste SPI-niveaus te bereiken, moeten managers hun werknemers actief betrekken. In plaats van instructies over veiligheid te geven als een puur formaliteit, moeten managers hun werknemers bijvoorbeeld vragen welke risico's zij op hun werkplek zien en welke veiligheidsmaatregelen voor hen het meest zinvol zijn. Dit helpt om veiligheid in de dagelijkse bedrijfsvoering te integreren en geeft het een concrete, herkenbare betekenis die mensen inspireert om er aandacht aan te besteden.

Iedereen profiteert van de verschuiving naar pragmatisme en betrokkenheid: “Een van de grote voordelen van de SPI is dat veiligheid eindelijk transparant wordt”, zegt Daniel. De KPI's definiëren precies wat goede veiligheid inhoudt en de criteria om naar een hoger niveau te gaan zijn glashelder. Deze specificiteit kan motiverend werken en ervoor zorgen dat iedereen dezelfde kant op blijft gaan.

4. Houd gegevens bij om vooruitgang te visualiseren en te stimuleren

Zodra een bedrijf zijn visie op veiligheid heeft gedefinieerd en zijn KPI's heeft gekozen, moet het deze KPI's regelmatig controleren via vragenlijsten op elk van zijn locaties. Om ontwikkelingen in de loop van de tijd duidelijk te visualiseren, moeten deze vragenlijsten gedurende meerdere jaren consistent blijven. Een complete en goed onderhouden database is ook essentieel voor het verkrijgen van zinvolle resultaten.

MAN gebruikt de Quentic-softwareoplossing om zijn veiligheidscultuur digitaal te modelleren. De tools maken het gemakkelijk om aan de voorschriften te blijven voldoen en tegelijkertijd preventieve en gedragsgegevens vast te leggen: managers kunnen met een paar muisklikken observaties van veilige of onveilige situaties registreren, bijvoorbeeld met behulp van de mobiele app. “Ze hoeven dingen niet meer op papier vast te leggen en handmatig te berekenen”, legt Daniel uit.

Hij merkt ook op dat de gegevens naadloos kunnen worden opgenomen in de duurzaamheidsverslagen van MAN, die het bedrijf moet opstellen op grond van de Europese richtlijn inzake duurzaamheidsverslaglegging door ondernemingen (CSRD). Met andere woorden, door de zich ontwikkelende veiligheidscultuur te digitaliseren, kan MAN ook voldoen aan zijn bredere duurzaamheidsverplichtingen: “Wat we doen met de Safety Performance Index ondersteunt de CSRD-gegevens volledig, omdat het daar ook veel om preventie en zachtere factoren gaat, en niet alleen om ongevallenpercentages.”

Een gecentraliseerd EHS-gegevenssysteem met tools die MAN ondersteunen bij het streven naar meer bedrijfsbrede aandacht voor veiligheid, levert niet alleen bruikbare inzichten op voor de bedrijfsrapportage, maar stelt het bedrijf ook in staat om toekomstige maatregelen strategisch te integreren en te sturen, zowel vanuit correctief als preventief oogpunt. “Als je geen KPI's en geen systeem hebt, dan is de kans groot dat je veel individuele, losstaande maatregelen implementeert. Bij MAN willen we het anders aanpakken door veiligheid holistisch te benaderen”, zegt Daniel. Dit omvat ook het vermogen om individuele gebieden en verbeterpotentieel te identificeren, bewuste prioriteiten te stellen en deze resultaatgericht na te streven.

5. Benut de prestatievoordelen

Hoewel het belangrijkste voordeel van betere veiligheid op de werkplek is dat het mensen beschermt, kan een positieve veiligheidscultuur ook financieel voordelen opleveren voor bedrijven: slechte veiligheid heeft de VS, werkgevers en individuen in 2019 naar schatting 171 miljard dollar gekost, terwijl effectieve veiligheid de productiviteit en winstgevendheid kan verhogen.

Zoals Daniel zegt, kost culturele verandering tijd, maar met CSS is MAN goed op weg: het senior management staat er nu volledig achter en beschouwt de activiteiten en communicatie rond veiligheid als een integraal onderdeel van het bedrijf. Managers benaderen hun veiligheidsexperts zelfs proactief om advies en evaluaties te vragen, zodat ze kunnen zien of ze verbeteringen hebben gerealiseerd en kunnen plannen waar ze zich vervolgens op moeten richten.

Daniel gelooft dat een positieve veiligheidscultuur een groot potentieel heeft om de prestaties op het gebied van kwaliteit te verbeteren: “Succes betekent voor ons zeer weinig ongevallen en geen negatieve gevolgen voor de gezondheid. Dit leidt tot minder verzuim en een groter gevoel van verbondenheid met het bedrijf. En dat levert een hoog kwaliteitsniveau op dat klanten erkennen en waarvoor ze bereid zijn te betalen.”

Voor veiligheidsexperts die een positieve veiligheidscultuur in hun bedrijf willen ontwikkelen, adviseert Daniel om het eens te worden over een duidelijk idee van hoe je dingen wilt veranderen en waarom. Bepaal vervolgens je tools en haal het management aan boord. Daarna kun je het beste gewoon beginnen. Zoiets is onmiskenbaar een groot project, maar “wacht niet op het perfecte moment. Dat komt niet, dus je moet gewoon beginnen”, zegt Daniel.

Als u uw veiligheidsgegevens op een andere manier wilt gaan beheren, kijk dan vandaag nog eens naar Quentic. De uitgebreide tools omvatten Quentic Core voor het koppelen van al uw gezondheids-, veiligheids- en milieukwesties in één centraal systeem, de Quentic App voor snel en eenvoudig taakbeheer onderweg en Quentic Analytics voor geavanceerde KPI-evaluatie.